امروزه مدیریت پروژهها پیشرفت زیادی داشته و صرفا با یک مدیر پروژه نمیتوان امید داشت که به اهداف پروژه برسیم. افرادی که در حوزه مدیریت کار میکنند همواره به دنبال پیشرفت در این زمینه هستند، همه آنها تلاش میکنند روشهای جدید در دنیای مدیریت معرفی کنند یا روشهای قبلی را آپدیت کنند. روشهای جدید عرضه شده یا از دوره خارج میشود یا همانند اسکرام بسیار محبوب میشوند. اسکرام یکی از روشهای مدیریتی است که سالیان طولانی مورد استفاده شرکتهای بزرگ قرار میگیرد. اما تفاوت اسکرام با روشهای دیگر در این است که شخصی به نام اسکرام مستر باید در پروژه حضور داشته باشد، اما اسکرام مستر چیست؟ اسکرام مستر باید در روند پروژه حضور داشته باشد تا تیم را کنترل کند که پروژه از مسیر اسکرام خارج نشود. اما اسکرام چیست؟ اسکرام از کجا شروع شد؟ کار اصلی اسکرام مستر چیست؟ در ادامه به تمامی سوالات پاسخ داده خواهد شد.
اسکرام چیست؟
اسکرام یک متدولوژی افزایشی (Incremental) و تکرارپذیر برای مدیریت پروژههای نرمافزاری است و از رده متدولوژیهای چابک (Agile) محسوب میشود. این متدولوژی اولین بار در ژاپن در سال 1986 توسط هیروتاکا تاکوچی و ایکوجیرو نوناکا اختراع شد. آنها برای تولید نرمافزارهای تجاری که باید قابلیت سرعت در تولید و انعطاف پذیری را در خود قرار میدادند و بعدها در سال ۱۹۹۱ توسط Stahl و Degrace توسعه داده شد. در سال ۱۹۹۵ این متدولوژی توسط Ken Schwober و Jeff Stherland به عنوان یک متدولوژی رسمی برای تولید نرمافزار بکار گرفته شد.
نام اسکرام از یک تاکتیک در فوتبال راگبی الهام گرفته شده است. اسکرام در راگبی به این معناست که یک تیم به دور هم حلقه میزنند و تلاش میکنند توپ را به انتهای زمین برسانند، پس اسکرام یعنی کار گروهی که همه اعضا برای رسیدن به هدف کمک یکسان میکنند.
روند کار اسکرام
برای دریافت پاسخ سوال اسکرام مستر چیست، ابتدا باید با اسکرام آشنا شوید. مثل تمام متولوژیهای صعودی، در اسکرام نیز دوره زمانی داریم که به اصطلاح Sprint نامیده میشود. این دوره میزان پیشرفت کار برای رسیدن به هدف نهایی پروژه گفته میشود. در طی یک اسپرینت که بازه زمانی دو تا چهار هفته است (گرچه بازه زمانی را اسکرام مستر مشخص میکند) میزان پیشرفت تیم در رسیدن به هدف نهایی را بررسی میکنند.
در یک جلسه اسپرینت (sprint planning meeting) مدیر اسپرینت برنامههای طراحی شده برای اسپرینت جدید را اعلام میکند و میزان تغییرات را از اسپرینت گذشته را شرح حال میدهد.
اسکرام فریم ورک (framework) چیست؟
برای آشنایی با اسکرام، شما باید با تمام نکات آن آشنا شوید و سپس به سراغ سوال اسکرام مستر چیست بروید.
- Sprint
اسپرینت یک دوره زمانی ثابت و تکرار شونده در چارچوب اسکرام است. همانطور که اشاره شد در این بازه زمانی تیم بر روی مجموعه وظایف از پیش تعیین شده کار میکند تا به هدف مشخص شده نزدیک شوند. اسپرینت با جلسات شروع؛ برنامه ریزی اسپرینت(Sprint Planning) و بازنگری اسپرینت(Sprint Review) و رتروسپکتیو اسپرینت(Sprint Retrospective) پایان مییابد.
- Product Backlog
بکلاگ محصول، لیستی از تمام ویژگیها، تغییرات، بهبودها و رفع اشکالهایی است که در محصول نهایی باید پیاده سازی شود. این لیست توسط مالک محصول مدیریت و اولویت بندی میشود و میتواند در هر لحظه آن را آپدیت کند. لیست باید کاملا واضح باشد تا تیم توسعه مشکلی در پیاده سازی آن نداشته باشد.
- Sprint Backlog
بکلاگ اسپرینت، زیرمجموعه بکلاگ محصول است. این لیست شامل آیتمهایی است که باید در طول یک اسپرینت تیم به آن دست پیدا کند. این لیست در جلسه اسپرینت تعیین میشود و جزئیات آن نسبت به لیست محصول دقیقتر است.
- Increment
به خروجی نهایی اسپرینت که باید یک نسخه قابل تحویل و کاربردی از محصول باشد گفته میشود.
- Scrum Artifacts
مصنوعات اسکرام ابزارها و خروجیهایی هستند که مدیریت و پیگیری پیشرفت پروژه در چارچوب اسکرام استفاده میشوند. اصلی ترین مصنوعات اسکرام بکلاگ محصول، بکلاگ اسپرینت و افزایش(Increment) است.
- Scrum Events
رویدادهای اسکرام جلسات و فعالیتهایی هستند که به تیم اسکرام کمک میکند تا هماهنگی و بهرهوری خود را حفظ کند. اصلیترین رویدادهای اسکرام عبارتند از:
- برنامهریزی اسپرینت: جلسهای برای تعیین اهداف و بکلاگ اسپرینت برای اسپرینت جاری
- اسکرام روزانه: جلسهای کوتاه که در آن تیم وضعیت پیشرفت روزانه را بررسی میکند و برنامهریزی روزانه را انجام میدهد.
- بازنگری اسپرینت: جلسهای برای ارائه و بازخورد گرفتن از خروجیهای اسپرینت.
- رتروسپکتیو اسپرینت: جلسهای برای بررسی فرایندها و شناسایی نقاط قابل بهبود برای اسپرینتهای آینده.
اسکرام مستر به چه کسی گفته میشود؟
حال به سوال اصلی یعنی اسکرام مستر چیست میپردازیم. همانطور که از عنوان آن مشخص است اسکرام مستر، شخصی است که در علم اسکرام حرفهای و کاربلد است. اسکرام مستر با مجموعه کارهایی که در چارچوب اسکرام هستند، به تیم کمک میکند و تلاش میکند از آن چارچوب خارج نشوند. اسکرام مستر حرفهای با استفاده از تکنیکهای مدیریت پروژه، یک تیم را در مسیر پروژه Agile هدایت میکند. در نظر داشته باشید که اسکرام مستر خودکار مستقیمی در پیش بردن پروژه انجام نمیدهد؛ در واقع او با زیر نظر داشتن کارهای تمامی اعضاء نظارت دارد و تجربیات خود را در اختیار آنها قرار میدهد.
در دنیای ایده آل مدیریت پروژه، تیم، فرایند ها را زیر نظر گرفته و خود تمامی امور را برسی میکند. اما با این حال بسیاری از تیم ها اغلب به اسکرام مستر نیاز دارند تا بتوانند در روند کاری به او تکیه کنند.
وظایف و مسئولیتهای اسکرام مستر
اسکرام مستر میتواند در سازمانهای متفاوتی کار کند و در هر پروژه وظایف و مسئولیتهای متفاوتی داشته باشد. بسته به موضوع پروژه ممکن است خود را در نقش تسهیل کننده کار، مربی یا مدیر پروژه ببیند. وظایف آنها متفاوت است اما در نهایت کارهای مشترک بین آنها وجود دارد مثل:
- رهبری جلسات روزانه، بررسیها و سایر جلسات مربوط به پروژه
- حمایت از اعضای تیم در انجام وظایف خود
- آموزش تیم بر اساس اصول و بهترین شیوههای scrum
- به وجود آوردن امکان بحث آزاد و حل تعارض در تیم
- شناسایی و حل مشکلات در پروژه و تیم
- به روزرسانی فعالیتها در ابزارهای مدیریت پروژه
مشکلات اسکرام مستر در پروژهها
اسکرام مستر نقش بسیار کلیدی در تمام پروژهها دارد ولی همین موضوع باعث پیچیده شدن کار آنها میشود. شما حتی به عنوان باتجربهترین اسکرام مستر نیز به سختی توانایی کنار آمدن با فشار کاری را دارید. برخی از چالشهایی که در این زمینه با آن برخورد میکنید عبارتند از:
- مشکل در حفظ حداکثر زمان برای انجام کارها
- عدم تفاهم بین تیمهای چابک و ذینفعان
- مدیریت تغییرات در حوزه کاری خود
- رابطه ناسالم با مدیر محصول
- انجام وظایف مدیر در زمان انجام وظایف اسکرام مستری
- ترس از شفاف نبودن
- مشکلات و فعالیتهای تیم در مقابل عملکردهای فردی
- انتظارات متفاوت از اسکرام مستر در برابر مدیر
- پیدا کردن راه حل سریع برای مشکلات
- کمبود فضا
- غیبت مدیران محصول در زمان جلسات
- کار بر روی چندین تیم
- مقابله با محدودیتها
مهارتهای اسکرام مستر
در جواب به اسکرام مستر چیست، تنها به وظایف آن نگاه نمیکنید بلکه به مهارتهای آن نیز باید چشم داشته باشید. برعکس وظایف اسکرام مستر، مهارتهای آنها شبیه به هم هستند. اگر به تازگی کار خود را در این زمینه شروع کرده و به دنبال پیشرفت هستید، یادگیری مهارتها به شما این قدرت را میدهد که تیم خود را به بهترین و سادهترین روش هدایت کنید. همچنین این مهارتها به شما در پربارتر شدن رزومه اسکرام مستری کمک میکند. برخی از این مهارتها عبارتاند از:
- مهارت حل مسئله: به شما کمک میکند تا پروژههای پیچیده را پیش ببرید.
- سازگاری: شما را قادر میسازد تا در صورت لزوم تغییراتی را ایجاد کنید تا به بهترین نتیجه ممکن برسید.
- مهارتهای انگیزشی: شما را قادر میسازد تا بهترینها را در تیم خود برای بهبود بهرهوری به نمایش بگذارید.
- مهارتهای ارتباطی: به شما این امکان را میدهند که به طور موثر با اعضای تیم و ذینفعان همکاری کنید.
- مهارتهای سازمانی: به شما کمک میکند تا چندین کار، جلسات، منابع و اولویتها را مدیریت کنید.
تفاوتهای اسکرام مستر و مدیر پروژه
اسکرام مستر و مدیر پروژه تفاوتهایی با هم دارند که در این بخش به چهار تفاوت اصلی آنها میپردازیم:
- نقشها و مسئولیتها:
اسکرام مستر:
وظیفه اصلی اسکرام مستر تسهیل فرآیند اسکرام است که شامل جلسات روزانه و اسپرینت پلنینگ است. اسکرام مستر تیم توسعه را در تمامی مسیر راهنمایی میکند؛ همچنین مشکلات و موانع موجود را بررسی و راهحل برای آنها فراهم میکند. دیگر وظیفه این نقش حفظ تمرکز تیم روی هدف مشخص شده در کوتاه مدت و بلند مدت است.
مدیر پروژه:
وظیفه مدیر پروژه برنامه ریزی، زمانبندی و نظارت بر پیشرفت پروژه است. این نقش منابع موجود اعم از منابع انسانی، مالی و مادی را در پروژه در اختیار دارد که باعث میشود کنترل بودجه نیز یکی از وظایف مدیر پروژه به شمار برود. شناسایی، ارزیابی و مدیریت پروژه نیز با مدیر پروژه است.
- تمرکز:
اسکرام مستر:
تمرکز بر فرایند داخلی تیم و پیشرفت در پروژه و همچنین تضمین اینکه تیم توسعه از روشهای چابک و اصول اسکرام پیروی میکند از سری وظایف اسکرام مستر است.
مدیر پروژه:
تمرکز در هدف کلی پروژه، تحویل به موقع و در چارچوب بودجه و همچنین هماهنگی بین بخشهای مختلف پروژه و ذینفعان با مدیر پروژه است.
- روش کار:
اسکرام مستر:
کار در تیمهای کوچک و خودسازمانده به روشهای چابک و تکرار شونده و همچنین استفاده از تکنیکهای خاص اسکرام برای مدیریت فرایند توسعه از بخشهای اصلی کار اسکرام مستر است.
مدیر پروژه:
کار در پروژه بزرگتر با روشهای مدیریت پروژه سنتی یا ترکیبی و همچنین استفاده از تکنیکها و ابزارهای مختلف مدیریت از سری وظایف مدیر پروژه است.
- تعامل با تیم:
اسکرام مستر:
تعامل مستقیم و مستمر با تیم توسعه و محصول و تمرکز در بهبود کارایی و پیشرفت تیم وظیفه اسکرام مستر است.
مدیر پروژه:
در بخش تعامل مدیر پروژه بیشتر با ذینفعان بیرونی در ارتباط است و کارشان این است که انتظارات آنها را مدیریت کند. همچنین مدیر پروژه باید با تیمهای مختلف در ارتباط باشد و هماهنگی بین آنها ایجاد کند.
اسکرام مستر آینده
اگر به دنبال اسکرام مستر حرفهای شدن هستید باید برای هر یک از این بخشهای ذکر شده آموزش ببینید. هرچه پروژه بزرگتر باشد نقش اسکرام مستر کلیدیتر میشود زیرا کنترل کردن درست تیم برای رسیدن به هدف مهمتر از تلاش کردن بدون داشتن هماهنگی است. شما با دربرگرفتن تجربیات دیگر اسکرام مسترها میتوانید در کار خود حرفهایتر عمل کنید. در دوره آموزشی اسکرام مستر حرفهای تیم رهآورد تلاش کرده تا به طور کامل پاسخ سوال اسکرام مستر چیست را به شما بدهد و همچنین شما را به یک اسکرام مستر حرفهای تبدیل کند. به قول معروف «وقتی برنامهریزی دقیقی داشته باشید نیاز به عجله کردن نیست»