چگونه دانش بنیان شویم؟ این سوالیست که در سالهای اخیر شرکتهای مختلف از خود میپرسند؛ چرا که حمایتهای دانشبنیان برای برخی از شرکتهای فرصتهای جذابی ایجاد میکند. دانش بنیان شدن نیاز به شرایط و طی کردن مراحلی دارد. در این مقاله به طور مفصل به سوال چگونه دانش بنیان شویم پرداختیم.
هر موضوعی که نیاز دارید درباره این این سوال بدانید، در ادامه با شما به اشتراک گذاشتیم. تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
شرکت دانش بنیان چیست؟
شرکتهای دانشبنیان به شرکتهایی گفته میشود که اساس فعالیت آنها بر دانش، نوآوری و فناوریهای پیشرفته استوار است و به دنبال تولید محصولات یا خدمات مبتنی بر علم و تکنولوژی هستند. این شرکتها معمولاً با بهرهگیری از تحقیق و توسعه، راهحلهایی نوآورانه و علمی برای مسائل مختلف صنعت و جامعه ارائه میدهند. مفهوم شرکتهای دانشبنیان در ایران برای حمایت از اقتصاد دانشمحور و استفاده از توانمندیهای علمی و نیروی انسانی متخصص شکل گرفته است. دولت با حمایت از این شرکتها به رشد و توسعه اقتصاد مبتنی بر فناوری و کاهش وابستگی به منابع خام و واردات کمک میکند.
شرکتهای دانشبنیان به طور معمول در زمینههای تخصصی مانند فناوری اطلاعات، بیوتکنولوژی، نانوفناوری، الکترونیک و علوم زیستی فعالیت میکنند. ویژگی مهم این شرکتها تمرکز بر توسعه محصولات یا خدماتی است که ارزش افزوده بالایی دارند و نیازمند سطح بالایی از دانش تخصصی و فناوری پیشرفته هستند. این شرکتها به دلیل تمرکز بر نوآوری و تحقیق، به توسعه پایدار اقتصادی و ایجاد فرصتهای شغلی جدید کمک کرده و نقش مهمی در رشد علمی و صنعتی کشور ایفا میکنند.

شرایط و الزامات دانشبنیان شدن
شرکتهایی که قصد بهرهمندی از مزایای قانون دانشبنیان را دارند، باید مطابق با آییننامه ارزیابی شرکتها و مؤسسات دانشبنیان مورد بررسی قرار گیرند. در این فرآیند، ارزیابی بر اساس محصولات ارائهشده توسط شرکت انجام میشود. سه معیار اصلی که در این ارزیابی مدنظر قرار میگیرند عبارتاند از:
1. مرحله تولید
محصول شرکت باید حداقل به سطح نمونه آزمایشگاهی رسیده باشد. اگر محصول بهصورت خدمت ارائه میشود، شرکت باید مدارک مرتبط با فروش این خدمت را ارائه دهد.
2. سطح فناوری
محصول باید در دسته فناوریهای پیشرفته قرار گیرد، به این معنا که طراحی آن نیازمند دانش فنی با سطح پیچیدگی بالا باشد. جزئیات مربوط به معیارهای سنجش سطح فناوری نیز بهصورت دقیق در پیوست آییننامه ذکر شده است.
3. طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه
شرکت باید نشان دهد که طراحی محصول یا فرآیند تولید آن بر اساس فعالیتهای تحقیق و توسعه انجام شده است. این طراحی میتواند از طریق یکی از روشهای زیر محقق شود:
- طراحی داخلی: ایدهپردازی و طراحی بر مبنای تحقیقات و توسعه داخلی شرکت.
- مهندسی معکوس: توسعه محصول از طریق تحقیق بر روی محصولات مشابه موجود در بازار.
- انتقال فناوری و ایجاد تغییرات اساسی: وارد کردن دانش فنی از منابع خارجی (مانند خرید لیسانس یا تجهیزات) و سپس اعمال تغییرات بنیادی از طریق تحقیق و توسعه.
جزئیات بیشتر در مورد معیارهای ارزیابی طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه نیز در پیوست آییننامه آورده شده است.
با رعایت این معیارها، شرکتها میتوانند مسیر خود را برای تبدیل شدن به یک شرکت دانشبنیان و بهرهمندی از حمایتهای قانونی هموار کنند.
انواع شرکتهای دانش بنیان
شرکتهای دانشبنیان که در چارچوب آییننامه مربوطه تعریف شدهاند، در سه گروه اصلی طبقهبندی میشوند:
- نوپا
- نوآور
- فناور
شرکتهای دانشبنیان نوپا
شرکتهایی که در زمینه تحقیق، طراحی، و توسعه محصولات یا خدمات فناورانه فعالیت دارند؛ اما هنوز به بلوغ اقتصادی و تجاری کافی نرسیدهاند، با رعایت شرایط زیر میتوانند به عنوان شرکت دانشبنیان نوپا شناخته شوند:
ارائه حداقل یک محصول در مقیاس نمونه آزمایشگاهی که تمامی معیارهایی که بالا ذکر کردیم را داشته باشد و در فهرست کالاها و خدمات دانشبنیان قرار گیرد.
تبصره: اگر دستیابی به نمونه اولیه مستلزم تحقیق و توسعه بیش از یک سال باشد، شرکت باید حداقل 6 ماه دو شرط زیر را رعایت کند تا محصول به عنوان دانشبنیان پذیرفته شود. اگر پس از دو سال معیارها محقق نشود، محصول تأیید نخواهد شد:
- تمرکز بر تحقیق و توسعه و تخصیص حداقل 50 درصد هزینهها به این فعالیت.
- استفاده از حداقل 50 درصد نیروی انسانی متخصص در تحقیقات مرتبط.
- دریافت حمایت مالی یا قراردادهای پژوهشی معتبر مرتبط با محصول.
- درآمد عملیاتی کمتر از 50 میلیارد ریال در آخرین اظهارنامه مالیاتی.
- ارائه برنامه رشد و تأیید آن توسط دبیرخانه.
تبصره: شرکتهای فاقد اظهارنامه مالیاتی، یک سال فرصت دارند تا اظهارنامه خود را ارائه دهند.
شرکتهای دانشبنیان نوآور
این دسته شامل شرکتهایی است که در تولید محصولات یا خدمات نوآورانه فعالیت داشته و به بلوغ اقتصادی کافی رسیدهاند. شرایط لازم برای تأیید این شرکتها عبارتاند از:
- تولید تجاری حداقل یک محصول دانشبنیان مطابق با معیارها.
- درآمد عملیاتی بیش از 50 میلیارد ریال در آخرین اظهارنامه مالیاتی.
- ارائه برنامه رشد و گزارش سالانه پیشرفت به دبیرخانه.
- سهم کمتر از 50 درصد محصولات دانشبنیان از فروش کل.
شرکتهای دانشبنیان فناور
این گروه شامل شرکتهایی است که در حوزه تولید و توسعه محصولات فناورانه به بلوغ تجاری و اقتصادی رسیدهاند و باید شرایط زیر را داشته باشند:
- تولید تجاری حداقل یک محصول دانشبنیان مطابق با معیارها.
- درآمد عملیاتی بیش از 50 میلیارد ریال.
- اشتغال حداقل 10 نفر نیروی بیمهشده تماموقت.
- سهم حداقل 50 درصد محصولات دانشبنیان از فروش کل.
تبصره: درآمدهای زیر در محاسبه سهم فروش محصولات دانشبنیان در بند 4 لحاظ نمیشوند:
- پروژههای EPC که کمتر از 10 درصد آن مربوط به طراحی مفهومی و تفصیلی مطابق معیارها باشد.
- خدمات تجاریسازی و آزمایشگاهی که منجر به تولید محصولات غیردانشبنیان شوند.
- ارائه برنامه رشد و تأیید گزارش پیشرفت سالانه توسط دبیرخانه.
این دستهبندی به شرکتها کمک میکند تا مسیر مناسبی را برای توسعه فعالیتهای دانشبنیان و بهرهگیری از مزایای قانونی طی کنند.

مراحل تبدیل شدن به شرکت دانشبنیان
بهطور کلی مراحل تبدیل شدن شرکتتان به شرکت دانشبنیان به چهار مرحله تقسیم میشود. در ادامه این چهار مرحله را به شما توضیح دادیم. تا انتهای این بخش همراه ما باشید.
مرحله اول: ارزیابی اولیه و آمادگی شرکت
در این مرحله، شرکت باید توانمندیها، منابع و ظرفیتهای خود را برای بررسی امکان دانشبنیان شدن ارزیابی کند. این شامل شناسایی محصولات یا خدمات دانشبنیان، تطبیق آنها با معیارهای قانونی، و تحلیل میزان نوآوری و فناوری مورد استفاده است. همچنین، بررسی مستندات فنی، مالی، و منابع انسانی از جمله موارد ضروری در این مرحله است. شرکتها باید اطمینان حاصل کنند که شرایط اولیه را برای ورود به فرآیند دانشبنیان شدن دارند.
مرحله دوم: ثبت درخواست و ارسال مدارک
پس از ارزیابی اولیه، شرکت باید نسبت به ثبتنام در سامانههای مربوط اقدام کند. این سامانهها معمولاً توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مدیریت میشوند. شرکت باید مدارک و مستندات موردنیاز، شامل مستندات مالی، اطلاعات مربوط به محصولات یا خدمات، و مدارک مرتبط با نوآوری و فناوری را تهیه و ارسال کند. دقت در تکمیل اطلاعات و ارائه مدارک صحیح، تأثیر بسزایی در سرعت بررسی درخواست دارد.
برای ثبت درخواست باید به سامانه جامع دانش بنیان مراجعه کنید. در این سامانه مدارک و مستندات مورد نیاز آپلود کنید.
مرحله سوم: ارزیابی توسط مراجع ذیصلاح
پس از ارسال درخواست، کارگزارهای مورد تایید معاونت علمی به بررسی مدارک و مستندات ارسالی میپردازند. این مرحله ممکن است شامل ارزیابیهای حضوری، بازدید از شرکت، یا جلسات کارشناسی باشد. معیارهای ارزیابی شامل سطح فناوری، میزان نوآوری، و تأثیر اقتصادی و اجتماعی محصولات یا خدمات شرکت است. نهادهای مسئول پس از تحلیل کامل مدارک و ارزیابیهای میدانی، نتیجه اولیه را به شرکت اعلام میکنند.
مرحله چهارم: تایید و اخذ مجوز دانشبنیان
در این مرحله، اگر درخواست شرکت تأیید شود، مجوز دانشبنیان صادر میشود. نتیجه نهایی از طریق سامانه یا به صورت رسمی به شرکت اعلام خواهد شد. شرکتهایی که موفق به دریافت این مجوز میشوند، میتوانند از مزایای ویژهای مانند معافیتهای مالیاتی، تسهیلات مالی، و حمایتهای مختلف دولتی بهرهمند شوند. این موفقیت نشاندهنده ظرفیت بالای شرکت در نوآوری و پیشرفت در حوزه دانشبنیان است.

حمایتها و مزایای دریافت شده پس از دانشبنیان شدن
شرکتهای دانشبنیان، به دلیل نقش حیاتی خود در توسعه فناوری و اقتصاد دانشمحور، از حمایتهای متنوعی برخوردارند. این حمایتها به شرح زیر دستهبندی میشوند:
1. حمایتهای مالیاتی
شرکتهای دانشبنیان از معافیتهای مالیاتی بر درآمد و برخی از معاملات بهرهمند میشوند. این معافیتها کمک میکند هزینههای جاری شرکت کاهش یابد و منابع بیشتری برای تحقیق و توسعه فراهم شود.
2. تسهیلات مالی و اعتباری
صندوق نوآوری و شکوفایی و دیگر نهادهای حمایتی، تسهیلات مالی کمبهره یا بدون بهرهای را برای شرکتهای دانشبنیان ارائه میدهند. این تسهیلات معمولاً برای تولید محصولات جدید، تحقیق و توسعه، یا ورود به بازارهای بینالمللی مورد استفاده قرار میگیرند.
3. معافیتهای گمرکی
شرکتهای دانشبنیان برای واردات تجهیزات و مواد اولیه موردنیاز تولید، از معافیتهای گمرکی بهرهمند میشوند. این معافیتها موجب کاهش هزینه تولید و افزایش رقابتپذیری محصولات میشود.
4. حمایت از صادرات
برای ورود به بازارهای جهانی، شرکتهای دانشبنیان میتوانند از حمایتهایی مانند تسهیلات مالی برای صادرات، مشاوره تخصصی، و شرکت در نمایشگاههای بینالمللی برخوردار شوند.
5. حمایت در استخدام نیروی انسانی متخصص
شرکتهای دانشبنیان میتوانند از یارانههای دولتی برای جذب و آموزش نیروی انسانی متخصص استفاده کنند. این اقدام به بهبود کیفیت نیروی کار و افزایش بهرهوری شرکتها کمک میکند.
6. کاهش هزینههای بیمه و تأمین اجتماعی
بیمه کارکنان شرکتهای دانشبنیان با تخفیفهای ویژهای همراه است که در کاهش هزینههای جاری شرکت مؤثر است.
7. مشاوره و آموزشهای تخصصی
دولت و نهادهای مرتبط، برنامههای آموزشی و مشاورهای ویژهای برای مدیران و کارکنان شرکتهای دانشبنیان در نظر گرفتهاند. این خدمات شامل آموزشهای مدیریتی، بازاریابی، و توسعه فناوری است.
8. دسترسی به زیرساختها و شبکههای علمی
شرکتهای دانشبنیان میتوانند از فضاهای کاری، آزمایشگاهها، و شبکههای علمی و فناوری دولتی استفاده کنند.

سخن آخر
این مقاله سه بخش اصلی داشت که هدف از به اشتراک گذاشتن این موارد، کمک به شرکتها برای دریافت شرایط دانشبیانی بود. در این سه بخش اصلی ما به شرایط و الزامات دانش بنیان شدن پرداختیم و انواع شرکتهای دانش بنیان را به شما معرفی کردیم؛ همچنین در چهار مرحله، فرآیند تبدیل شدن به یک شرکت دانش بنیان را به شما آموزش دادیم. در نهایت بهطور خلاصه به حمایتهای دانشبنیانی پرداختیم. امیدواریم این مقاله به شما در فرآیند دانشبنیان شدن کمک کرده باشد.
به نظر شما دانشبنیان شدن به تجربه سختیهای راه ارزش دارد؟ در بخش نظرات به ما بگویید!